புராதண காலங்களின் போது கம்சபாக்கள் இயங்கிய அதே அடிப்படையில் இயங்குவதற்கு போர்த்துக்கேய ஆட்சியின் கீழ் (1505 - 1658), அனுமதி வழங்கப்பட்டது.

பிரித்தானிய ஆட்சிக் காலத்தில் (1796 - 1948) மத்தியஸ்த செயற்பாடுகளில் பல மாற்றங்கள் ஏற்படுத்தப்பட்டன. அந்த வகையில் நீதித் துறைக்கான கட்டமைப்பு ஒன்று ஏற்படுத்தப்பட்டதானது இந்த காலகட்டத்தில் ஏற்பட்ட முக்கியமான மாற்றமாகும். மத்தியஸ்தம் தொடர்பான கட்டமைப்பானது 1833 நீதிப் பட்டயம் மூலமாக மேலும் பலப்படுத்தப்பட்டது.. இந்த நீதிப் பட்டயத்தின் ஊடாக கம்சபா முறைமைக்கு அக்கீகாரம் வழங்கப்பட்டிருந்தாலும் நீதிமன்ற நிர்வாக முறைமையே நாட்டில் முதன்மையானதும் ஏற்றுக்கொள்ளப்படக் கூடியதுமான சட்டத்துறையாகக் காணப்பட்டது.. ஆங்கிலேயர்களால் கிராம நிர்வாகத்தில் ஏற்படுத்தப்பட்ட சமூகப் பொருளாதார மற்றும் அரசியல் மாற்றங்களின் அடிப்படையில் இந்த மத்தியஸ்த முறைமையிலும் மாற்றம் ஏற்பட்டதாகக் குறிப்பிடப்படுகின்றது. இவ்வாறு 19 ஆம் நூற்றாண்டாகும் போது , கம்சபா முறைகள் முற்றாக அகற்றப்பட்டது.

1945 இல் அமுல்படுத்தப்பட்ட கிராமிய நீதிமன்றங்கள் கட்டளைச் சட்டத்தின் மூலம் இதுவரை காலமும் காணப்பட்ட கிராம சமூகம் என்ற அமைப்புக்கள் கிராமிய நீதிமன்றங்கள் என்பதாக மாற்றப்பட்டன. அதன் விளைவாக அதுவரை காலமும் நடைமுறையில் இருந்து வந்த தகராறுகளைத் தீர்ப்பதற்காக முறைசாராத அடிப்படையில் இருந்து வந்த மத்தியஸ்தம் செய்வதற்கான செயற்பாட்டு முறையானது ஒழுங்குபடுத்தப்பட்ட அடிப்படையில் சட்ட ரீதியாக தீர்ப்புகள் வழங்கப்படுகின்ற அமைப்பாக மாற்றப்பட்டது. இந்த கிராமிய நீதிமன்றங்கள், கம்சபா உசாவி என்றும் அழைக்கப்படுகின்றன - இலங்கையில் கிராமப்புற பகுதிகளில் பிணக்குகளை சுமூகமாகத் தீர்ப்பதற்கான அமைப்புக்களை நிறுவுதற்கான பணிகள் மேற்கொள்ளப்பட்டபோதிலும் இவை ஆரம்ப கட்டத்திலேயே தோல்வி கண்டது. இறுதியில் கிராமிய நீதிமன்றங்கள் எனும் கட்டமைப்புக்குப் பதிலாக மத்தியஸ்த சபைகள் என்ற அமைப்பு நிறுவப்பட்டன.

1988 ஆம் ஆண்டு இலங்கை பாராளுமன்றமதின் மூலமாக 1988 ஆம் ஆண்டின் 72 ஆம் இலக்க மத்தியஸ்த சபைகள் சட்டம் அங்கீகரிக்கப்படுகின்றது.. இந்த சட்டத்தின் மூலமாக மத்தியஸ்தம் என்பது பிணக்குகளுக்கான மாற்றீட்டுத் தீர்வு வழங்கும் முறைமையாக இலங்கைச் சட்டத்தில் இணைக்கப்பட்டுகின்றது. இதன் பின்னர் சமூக மத்தியஸ்தம் என்பதனை மையமாகக் கொண்ட அடிப்படையில் கவனம் செலுத்தப்பட்டு மத்தியஸ்த சபைகளை இலங்கை முழுவதும் வெற்றிகரமாக நிறுவுவதற்கு நடவடிக்கை மேற்கொள்ளப்பட்டது.

இலங்கையில் சமூக மத்தியஸ்ததம் வெற்றி கண்டதனைத் தொடர்ந்து வர்த்தகத் துறையில் ஏற்படுகின்ற பிணக்குகளை மத்தியஸ்தம் செய்வதற்கான மற்றீட்டுப் பொறிமுறையாக 2000 ஆம் ஆண்டின் 44 ஆம் இலக்க இலங்கை வர்த்தக மத்தியஸ்த நிலையச் சட்டம் அறிமுகப்படுத்தப்பட்டது.. இந்தச் சட்டத்தின் கீழ் இலங்கை வர்த்தக மத்தியஸ்த நிலையம் (CMCSL) ஸ்தாபிக்கப்பட்டது. அத்துடன் வர்த்தகம் தொடர்புடைய பிணக்குககளைத் தீர்ப்பதற்கும் தீர்வுகளை எட்டுவதற்கும் சாத்தியமான வழிமுறைகளாக மத்தியஸ்த செயற்பாடுகளுக்கு சட்டம் மூலமாக விதிமுறைகள் அமைக்கப்பட்டது. அதன் அடிப்படையில் மத்தியஸ்த அமர்வுகளின் செயல்முறை, பணம் செலுத்துதல் மற்றும் அது தொடர்பான நடைமுறைகள் என்பன தொடர்பாக உரிய விதிமுறைகள் இந்தச் செயன்முறையில் காணப்படுவதுடன் மத்தியஸ்தர்களுக்கான நடத்தை விதிமுறைகள் என்பவற்றையும் உள்ளடக்கியுள்ளது. சிவில் மற்றும் வர்த்தக மத்தியஸ்த செயன்முறை ஒன்றினை புதிதாக அமைக்கின்ற நோக்கில் இலங்கை வர்த்தக மத்தியஸ்த நிலைய சட்டமானது பின்னர் இரத்து செய்யப்பட்டது.

2005 ஆம் ஆண்டு, காணி தொடர்பான பிணக்குகளைத் தீர்ப்பதற்கும் மத்தியஸ்தம் செய்வதற்குமாக சுனாமி மத்தியஸ்த சபைகள் நிறுவப்பட்டன

2017 ஆம் ஆண்டில் புலம்பெயர்ந்த தொழிலாளர்களின் குறைகளை நிவர்த்தி செய்வதற்கான சிறப்பு மத்தியஸ்த சபைகள் நிறுவப்பட்டன. இந்த வகை மத்தியஸ்த சபைகள் தொடரிபில் முன்னோடி சபை குருணாகலை மாவட்டத்தில் அமைக்கப்பட்டது.